Ý nghĩa của bát hương trong văn hóa thờ cúng
Từ lâu trong văn hóa, tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt, bát hương (hay còn gọi là bát nhang) đã trở thành vật không thể thiếu và vô cùng quan trọng trên bàn thờ gia tiên. Nó luôn được đặt ở vị trí trung tâm của bàn thờ, được coi là nơi giáng của các hương linh, thần, thánh, tổ tiên và cũng là nơi thể hiện sự thành kính của gia chủ.
Bát hương không chỉ có ý nghĩa thẩm mỹ cho không gian thờ cúng, mà còn mang giá trị rất lớn về mặt tinh thần. Bát hương trên bàn thờ hướng con cháu đến sự giác ngộ, hướng thiện hơn, trong sạch hơn. Gia đình hạnh phúc hay đầm ấm nhiều khi cũng được thể hiện qua hình ảnh bát hương, đồ thờ cúng, tượng phật đồng…
Bát hương còn mang ý nghĩa truyền thống. Người xưa vẫn thường nói “hương hỏa” truyền từ đời này sang đời khác (thời kỳ phong kiến, khi tư tưởng Nho giáo còn đè nặng lên xã hội, tâm lý đẻ con trai để nối dõi tông đường rất phổ biến, các cụ ta thường nói rằng: đẻ con trai để có người “hương hỏa”), thì ý nghĩa của bát hương lúc này không chỉ dừng lại ở giá trị vật chất hay tinh thần, mà nó còn mang giá trị truyền thống trao truyền, cha truyền con nối, con cháu nhớ về tổ tiên và bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên.
Nên chọn bát hương bằng đồng hay sứ?
Hiện nay có rất nhiều chất liệu làm bát hương, nhưng phổ biến nhất là bát hương bằng đồng và bằng sứ.
Bát hương bằng sứ.
Xét về mặt tổng thể, ban thờ phải đầy đủ ngũ hành:
+ Kim – đỉnh thờ để đốt trầm, hạc thờ bằng đồng, đèn thờ bằng đồng, mâm bày ngũ quả….
+ Mộc là ban thờ bằng gỗ
+ Thủy là nước trong đựng trong đài thờ, ly nước,
+ Hỏa có thể là ngọn đèn dầu, nén nhang đang thắp
+ Thổ là bát hương bằng gốm sứ hoặc bình hoa, đĩa bày hoa quả bằng gốm sứ.
Xét về mặt ngũ hành tương sinh tương khắc với mệnh gia chủ thì lựa chọn bát hương lại có sự khác biệt, nếu gia chủ mệnh thủy hay mệnh kim thì chọn bát hương bằng đồng, và để giữ được đủ ngũ hành trên ban thờ thì có thể thay Thổ – bát hương gốm sứ bằng đôi bình hoa bằng gốm sứ để tạo sự cân bằng ngũ hành.
Bát hương bằng đồng.
Bát hương bằng đồng thường có nhiều họa tiết, hoa văn tinh xảo, với nhiều hình dáng đẹp như bát hương hình trụ, hình tròn, bát hương có quai rồng… vì thế nhiều gia đình lựa chọn bát hương bằng đồng hơn gốm sứ.
Việc chọn bát hương loại nào là phù hợp cần dựa vào nhiều yếu tố khác nhau như không gian thờ cúng, tuổi, mệnh gia chủ, không gian gia đình,… Xét cho cùng trong việc thờ cúng, cho dù lựa chọn loại bát hương nào thì cái tâm của gia chủ và lòng thành kính, nhất tâm cúng bái là quan trọng nhất.